Авралын хас

“Хүн төрөлхтний хүзүүн дээрээс хэзээ мөдгүй буухаар зэхэж байсан улаан оросын муйхар хар илдээс өрсөж, угтаа бол хотол даяарыг аврах гэж германчууд бид эртний түүхэн баатар Чингисийн нэгэн адил хаст их тугийн дор нэгдэн нягтарч, шударга ёсны төлөөх аугаа их дайныг арга буюу эхлүүлсэн өөр зам байгаагүй. Ингэснээрээ бид алдаагүй, үүнийг цаг хугацаа харуулна” гэсэн фюрерийн баруун гар, рейхсмаршал Герман Вилыелм Герингийн алдарт мэдүүлэг Нюренбергийн процессийн хавтаст хэрэгт байдаг аж. Улаан Оросын зөвхөн монголыг (1920) төдийгүй цаашлаад бүр бүх дэлхийг залгих нууц бөгөөд “мангас төлөвлөгөө” (1940)-г илчилсэн энэ өчил мэдэгдэл Нюренбергийн процессийн хамгийн содон мөч нэг ёсны “эргэлтийн цэг" байв. Коммунист түүх үүнийг сурсан мэхээрээ нууж далдалж чадсан ч худал хуурмагийг ивээгч коммунист суртаал нь бүхэлдээ социалист нийгэмтэйгээ хамт ул мөргүй сөнөжээ, өнөөдөр. “Өндөр шатыг байгуулавч сансрын үзүүрт хүрэхгүй, шалдан мэхийг суравчиг эрлэгийг хуурч барахгүй" хэмээсэн Монголын их мэргэн, эрдэнийн сайн ноён хутагт Дулдуйтын Равжаагийн айлдвар нэгэн биеийн хувь заяан дээр ч, нийгэм төрийн хувь зохиол дээр ч ав адилхан үйлчилгээтэй ёстой төгс үнэн үг ажээ.

Дэлхийн дайнд Гитлерийн Герман хэдийгээр Сталины улаан Оросыг ялаагүй ч түүнийг үхтэл нь бүрэн сульдаасан. Ингэснээрээ, хаст тугийн дор байлдсан германчууд бүхнийг залгигч мангасыг алаагүй ч амыг нь дангинатал үдэж чадсан юм. Оросын “ялалт” гээд байгаа тэр ялалт бол ялагдсантай адил ялалт. Ийм ялалтыг түүхэн өвөрмөц хэллэгээр “пиррова победа” гэдэг. Чухамдаа, хас их төрийн “герман хаялга”-аар дэлхий дахин улааны коммунист халдвараас ахинтаа ингэж нэг аврагдсан түүхтэй.

Түгээмэл өргөн утгаараа германчууд ялж бид ч бас ялжээ. 1945 оны “Бид ялав” медалийн утга чанар монголчуудын хувьд гажилтгүй хэвээр үлдэв. Та нар одоо орос германаа харьцуулж нэг хар даа. Тэгвээс бурхан хэнийх нь талд байсан байгаа нь улам бүр тодорхой болно. Үнэхээр авралын хас... ачит хасыг бурхан ивээдэг юм аа. Өнөөдрийн Бундесвер чинь, хаа очиж, хас төрийн хугархай байхгүй юу. Хаана хас байна, тэнд аврал байнам.